दसरा (Dussehra 2024) ज्याला विजयादशमी (Vijayadashmi 2024) म्हणूनही ओळखले जाते, हा भारतीय संस्कृतीतील एक अत्यंत महत्त्वाचा सण आहे. आश्विन शुद्ध दशमीला साजरा केला जाणारा हा सण असत्यावर सत्याचा आणि अधर्मावर धर्माचा विजय साजरा करतो. दसऱ्याचा संबंध मुख्यतः दोन ऐतिहासिक आणि पौराणिक घटनांशी आहे – भगवान रामाने रावणाचा पराभव करून लंकेवर विजय मिळवला आणि देवी दुर्गेने महिषासुर राक्षसाचा वध करून पृथ्वीला राक्षसांपासून मुक्त केले. या सणाचे धार्मिक, सामाजिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व आहे, आणि त्याच्या परंपरा आणि विधी विविध प्रदेशांमध्ये भिन्न असतात.

दसरा 2024 मुहूर्त Dussehra 2024 Muhurat

2024 मध्ये दसरा खालीलप्रमाणे साजरा होईल:

• तारीख: 12 ऑक्टोबर 2024
• विजय मुहूर्त: सकाळी 1:58 ते 2:43 वाजेपर्यंत
• अपराजिता पूजन: दुपारी 1:08 ते 1:58 वाजेपर्यंत (As per Drikpanchange)

विजय मुहूर्ताचा अर्थ असा आहे की या काळात केलेली पूजा अत्यंत शुभ मानली जाते आणि यावेळी शुभ कार्यांचा आरंभ केला जाऊ शकतो.

Also read: Ghatasthapana 2024: नवरात्रीची पूजा, मुहूर्त आणि महत्त्व

दसऱ्याचे महत्त्व significance of Dussehra 2024 –

दसऱ्याचा सण म्हणजे विजयाचे प्रतीक. या दिवशी रामाने रावणावर विजय मिळवला आणि देवी दुर्गेने महिषासुराचा वध करून जगावरची संकटे दूर केली, अशी कथा आहे. या दिवशी अधर्मावर धर्माचा विजय, असत्यावर सत्याचा विजय, आणि अज्ञानावर ज्ञानाचा विजय साजरा केला जातो.

दसऱ्याला भारतीय समाजात एक नवीन सुरुवात मानली जाते. व्यापारी, शेतकरी, आणि विद्यार्थी यांना दसऱ्याच्या दिवशी नवीन काम सुरू करण्यासाठी शुभ मानले जाते. शस्त्रांची पूजा आणि साधनांची पूजा करून त्यांचा आदर व्यक्त केला जातो.

दसरा कसा साजरा करावा? how to perform Dussehra 2024 and vijayadashmi 2024 –

१. शस्त्रपूजा आणि आयुधपूजा

दसऱ्याच्या दिवशी शस्त्रपूजेला विशेष महत्त्व असते. प्राचीन काळात योद्धे या दिवशी आपल्या शस्त्रांची पूजा करून त्यांचा आदर व्यक्त करीत असत. आजही काही ठिकाणी आयुधपूजा केली जाते, ज्यात व्यापार आणि कामाच्या साधनांची पूजा केली जाते. व्यापारी आपल्या दुकानातील वस्तूंची पूजा करतात, शेतकरी त्यांच्या शेतीच्या साधनांची, आणि कारखान्यातील कामगार त्यांच्या यंत्रांची पूजा करतात.

२. रावण दहन

दसऱ्याच्या दिवशी रावणाचा पुतळा दहन करण्याची परंपरा उत्तर भारतात अधिक प्रचलित आहे. या विधीमध्ये रावणासोबत त्याचा भाऊ कुंभकर्ण आणि पुत्र मेघनाद यांचे पुतळेही जाळले जातात. रावण दहन हा असत्यावर सत्याचा विजय साजरा करण्याचा प्रतीकात्मक विधी आहे.

३. अपराजिता पूजन

दसऱ्याच्या दिवशी अपराजिता देवीची पूजा केली जाते. ती विजयाची देवी मानली जाते, आणि तिच्या कृपेमुळे जीवनातील अडथळे दूर होतात असे मानले जाते. अपराजिता पूजन मुहूर्तानुसार केल्यास विशेष लाभ होतो, अशी श्रद्धा आहे.

४. सीमोल्लंघन

काही ठिकाणी दसऱ्याच्या दिवशी सीमोल्लंघन करण्याची परंपरा आहे. यात लोक आपल्या गावाच्या सीमेला जाऊन त्यांचे पूजन करतात आणि आपसातील एकतेचे दर्शन घडवतात. सीमोल्लंघनाचा अर्थ जीवनातील मर्यादा ओलांडून प्रगती साधणे, अशी समजूत आहे.

५. सोने (शमी) भेट देणे

दसऱ्याच्या दिवशी सोने (शमी) भेट देण्याची प्रथा आहे. शमीच्या पानांना सोने असे मानले जाते आणि एकमेकांना ते देऊन सुख, समृद्धी आणि शुभेच्छा व्यक्त केल्या जातात. या प्रथेला पौराणिक महत्त्व आहे, कारण पांडवांनी आपल्या वनवासाच्या काळात शमीच्या झाडामध्ये आपली शस्त्रे लपवली होती आणि दसऱ्याच्या दिवशी ती परत घेतली.

दसऱ्याची कथा Dussehra 2024 story –

दसऱ्याच्या सणाशी दोन प्रमुख कथा जोडल्या गेल्या आहेत:

1. रामायण कथा: रामाने सीतेला रावणाच्या कैदेतून सोडवण्यासाठी वानरसेनेच्या मदतीने लंकेवर हल्ला केला. त्यानंतर दसऱ्याच्या दिवशी रामाने रावणाचा वध केला. या विजयामुळे भगवान रामाने अधर्मावर विजय मिळवला आणि त्याचे प्रतीक म्हणून दसरा साजरा केला जातो.
2. महिषासुर मर्दिनी कथा: दुर्गामातेने नऊ दिवस महिषासुराशी युद्ध केले आणि दसऱ्याच्या दिवशी त्याचा वध करून पृथ्वीला राक्षसांपासून मुक्त केले. त्यामुळे नवरात्र संपल्यानंतर दसरा हा महिषासुर मर्दिनी विजयाचा दिवस म्हणून साजरा केला जातो.

दसऱ्याचे धार्मिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व importance of Dussehra 2024 –

दसरा हा सण केवळ धार्मिकच नाही, तर सामाजिक आणि सांस्कृतिक एकतेचेही प्रतीक आहे. तो समाजातील एकतेची भावना बळकट करतो आणि धर्म, सत्य आणि न्याय यांच्या विजयाचा सण म्हणून साजरा केला जातो. यामध्ये राम आणि दुर्गेची विजय गाथा सांगितली जाते, ज्यामुळे लोकांमध्ये नैतिकता आणि सद्गुणांचे महत्त्व अधोरेखित केले जाते.

दसरा हा सण असत्यावर सत्याच्या विजयाचा संदेश देतो. या दिवशी जीवनातील अडचणी आणि संकटांचा सामना करून विजय मिळवण्याची प्रेरणा मिळते. विजयादशमीच्या मुहूर्तावर केलेले शुभ कार्य यशस्वी होते, असे मानले जाते. त्यामुळे हा सण नवीन सुरुवातीसाठी आणि प्रगतीसाठी अत्यंत महत्त्वाचा आहे.

दसरा साजरा करताना आपले मूल्य, सत्य आणि न्यायाचे महत्त्व नेहमीच लक्षात ठेवायला हवे, कारण याचमुळे आपण खऱ्या अर्थाने विजय मिळवू शकतो.